HALI USTALARI SANATIN İNCELİKLERİNİ ANLATTILAR

Sultanhanı denince artık akla halı tamir atölyeleri geliyor. İlçenin önemli geçim kaynağı olan halıcılıkta ustaların fikirleri alınarak iyi bir halı tamirinde nelere dikkat edilmesi hususunda püf noktaları açıklandı. Kaliteli malzeme ve iyi işçilik halıda en önde gelen kriter olarak yansıtıldı. Sultanhanı ilçesinin halı tamir ustaları halıdaki püf noktaları anlattılar. Ustalar ortak görüş olarak eski halılar ile yeni dokunan el halıları arasında teknik anlamda bir fark olmadığını belirterek ''Ancak kalitede ortaya çıkan en temel fark, kullanılan iplik, kök boya ve desen özelliğinde kendini göstermektedir.  Bunların yanı sıra düğüm sıklılığı, tasarım özelliği ve halıya uygulamadaki beceri de kaliteyi etkileyen unsurlar arasında sayılmaktadır. Hasarlı bir dokumayı, kaliteli bir onarım ile eski fonksiyonelliğine getirebilmek için üzerinde uzun süre çalışmak gerekmektedir. Süre uzadıkça maliyet artmakta ve onarımın bedeli yükselmektedir. Bu nedenle her onarım için ayrı bir maliyet gerekmektedir. Maliyeti, dokumanın durumu, yöresi, yaşı gibi birtakım unsurlar etkilemektedir. Bilinmelidir ki bir halıyı onarmak dokumaktan daha zordur. Halı ve düz dokuma onarımında öncelikle profesyonel bir ekibe ve sistemli bir çalışmaya ihtiyaç duyulmaktadır. Onarımda dikkat edilmesi gereken en önemli nokta kaliteli malzeme kullanımıdır. Yanlış yapılan bir onarım, halının bütünlüğünü ve kalitesini bozduğu gibi halının değerini düşürebilmektedir. Onarım yapan bir kişinin sorumluluk sahibi, görev bilinci yüksek, uyumlu, eş zamanlı çalışabilir, verilen süreyi doğru ve verimli kullanabilir, çözüme katkıda bulunabilir, yetenekli, sağlıklı, deneyimli ve konusuna hakim olması aranan temel özellikler arasında yer almaktadır. İyi bir halı onarımı, dokumanın tarihsel niteliğine ve yapısal oluşumuna zarar vermeden aslına uygun şekilde yapılmalıdır. Halılardaki hasarlı bölgeler uygun malzeme, renk ve dokuma tekniği ile onarılmaktadır. Onarımda farkı yaratan işçilik, kullanılan hammadde ve kök boya değeridir. Hasarlı bölgenin onarımında dokumaya uygun renkte boyanmış yeni iplikler kullanılmaktadır. Onarım için gerekli hammadde temin edildikten sonra hasarlı bölgeye hasır işlemi yapılarak, eksik hav dediğimiz ilmikler yeniden atılmaktadır. Hasarlı bölgelerin tümü onarıldıktan ve hav atımı tamamlandıktan sonra halıya tesviye işlemi uygulanmaktadır. Onarımda son işlem olan tesviye ile yeni atılan havlar, özel makas veya makinelerle kesilerek dokumadaki mevcut hav yüksekliğine getirilmektedir. Son olarak tesviye yapılan bölge su ile ıslatılıp, hav yatım yönünde ütü ile düzeltilmektedir. Elbette yoğun, iç içe geçmiş çok renkli desenler onarımı zorlaştırır ancak imkânsız kılmaz. İyi bir usta tarafından gerçekleştirilen onarımın çıplak gözle anlaşılması oldukça zordur. Bir onarım işlemi gerçekleştirilmeden önce onarımın maddi harcamaya değer olup olmadığına karar vermek için hasarlı halının piyasa değeri, onarım maliyeti ve onarım sonrası piyasa değeri gibi unsurların bilinmesi gerekmektedir. El dokuması halı ve düz dokumaların onarım hazırlığında yapılması gereken en temel ve öncelikli işlem dokumanın teknik açıdan incelenerek yapısının tam ve doğru olarak tanımlanmasıdır. Onarımda dikkat edilmesi gereken bir diğer unsur, halı ve düz dokumanın orijinal malzemesinin temel alınmasıdır. Unutulmamalıdır ki, onarımı ve onarımı yapacak olan kişiyi yönlendiren orijinal dokumanın kendisidir. Bu açıdan halı ve düz dokuma onarımında genelleme yapmak oldukça zordur. Halı tamirciliğinin en kazançlı dönemi hakkında da bilgiler veren Tosun ‘Halı onarımının Altın çağı 1990 ile 2005 yılları arası olmuştur. Gerek kazanç bakımından gerekse iş yoğunluğu bakımından bu dönemde Sultanhanı büyük kazançlar sağlamıştır. Bu dönem sonrası Halı Tamirciliği maalesef gerileme göstererek günümüz şartlarına gelmiştir. Bu geçen zaman içerisinde Sektörde iş yoğunluğu azaldı ve yetişen elaman sıkıntısı baş gösterdi. Tabi bunun en büyük nedenlerinden birisi maalesef ki altın çağını yaşadığı yıllarda Sektörde Sigortalı istihdamın yaygınlaşmaması. Bugüne gelindiğinde Sultanhanında halı tamirciliği sektörü % 70ler oranında küçülmek zorunda kaldı ve şuanda ise en büyük sorun maalesef ki yetişmiş eleman olmaması. Şuanda çıraklıktan yetişen elaman yok. Özellikle zorunlu eğitim sisteminin 4+4+4 geçmesiyle birlikte sektöre hiç eleman gelmedi. Sultanhanına açılan ve sektörü Yüksek okul ile buluşturan geleneksel tekstillerin konservasyonu ve restorasyonu bölümü ile Hem halıcılık sektörü Üniversite ile buluşmuş oluyor hem de Burada öğrenim gören öğrenciler sektördeki iş yerlerinde staj yaparak halı tamirciliğinin inceliklerini uzun yıllar bu meslekte çalışarak tecrübe kazanmış meslektaşlarımızdan öğreniyorlar bir nevi öğretmenlik yapıyorlar. İnanıyoruz ki bu üniversite bölümü ile Halı tamirciliği farklı bir boyut kazanarak işin incelikleri öğretilerek gelecek nesillere bu vesile ile aktarılmış olacaktır’ dediler. Staj gören geleneksel tekstillerin konservasyonu ve restorasyonu bölümü öğrencileri ise Sultanhanı ilçesinin Türkiye’de Halı Restorasyonu konusunda  çok önemli bir merkez olduğunu belirterek burada bu tarihi halıların arasında bire bir eğitim görmek bizler için bulunmaz bir fırsat ve imkan el sanatları tarih boyunca insanlıktan günümüze dek gelmiştir, bu nedenle bu tarihi halı, Kilim, Sumak ve cicim gibi el sanatlarımızın gelecek nesillere aktarılmasında okulumuzun ve Sultanhanı ilçesindeki halı atölyelerinin büyük katkısı olacaktır. Türkiye’de ilk ve tek olan geleneksel tekstillerin konservasyonu ve restorasyonu bölümü ile Türkiye’de el sanatları gelecek nesillere aktarılacaktır’ dediler. Yeni Aksaray Gazetesi